Voor jongeren is muziek een belangrijk platform voor identiteitsvorming, stemmingsregulatie en zingeving. Onderzoek heeft aangetoond dat adolescenten en jongvolwassenen vaak naar muziek grijpen in stressvolle momenten – zeker in hun gemedialiseerde, platformgedreven levens, waarin muziek een constante, meeslepende rol speelt. Toch is deze verbinding niet altijd positief: afhankelijk van de context kan muziek zowel het welzijn ondersteunen als belemmeren. Dit project onderzocht de rol van muziek in het ondersteunen van mentaal welzijn en maatschappelijke betrokkenheid onder jongeren in Rotterdam. De inzichten die gedurende het project zijn verzameld, kwamen samen in een co-gecreëerde, social media-vriendelijke audiovisuele gids – Music’s Mental Toolbox – die praktische handvatten biedt over muziek, welzijn en betrokkenheid. Hoewel geworteld in de ervaringen van Rotterdamse jongeren, is de relevantie breder toepasbaar op adolescenten en jongvolwassenen in het algemeen.

Doelen en Aanpak van het Project

Het project:

1. Onderzocht hoe (vooral ondervertegenwoordigde) adolescenten en jongvolwassenen in Rotterdam muziek gebruiken om welzijn en betrokkenheid vorm te geven.
2. Ontwikkelde een reeks best (technologische) practices – Music’s Mental Toolbox – ter ondersteuning van een gezonde, door muziek geïnformeerde overgang naar volwassenheid.

Drie kernambities stonden centraal:

• Jongeren empoweren als mede-makers door hen in elke fase te betrekken en ondervertegenwoordigde stemmen zichtbaar te maken.
• Publieke dialoog stimuleren via een Music Talks-evenement dat jongeren, muzikanten en professionals samenbracht om te spreken over muziek, mentale gezondheid en sociale verbinding.
• Een blijvende bron creëren, de audiovisuele gids, gepubliceerd op muziekhelpt.nu en aangepast voor deelbaarheid op social media formats.

Wat we hebben gedaan

1. Focusgroepen
   Acht interactieve focusgroepen (meer dan oorspronkelijk gepland) werden georganiseerd met 16- tot 26-jarigen van diverse sociale achtergronden in Rotterdam. Er werd extra moeite gedaan om deelnemers uit gemarginaliseerde gemeenschappen te betrekken. Deze sessies gingen verder dan dataverzameling – het werden levendige, co-creatieve ruimtes voor gedeeld leren en onderlinge steun.
2. Music Talks-evenement
   In samenwerking met de Popunie en Cult North werd op 8 november 2024 in OASE een Music Talks-symposium georganiseerd. Jongeren, muzikanten en onderzoekers kwamen samen om te reflecteren op de bevindingen uit de focusgroepen en de best practices vorm te geven. Het evenement was zowel een afsluiting als een startpunt voor bredere publieke dialoog. Zie hier de aftermovie.
3. Music’s Mental Toolbox
   De uiteindelijke output, Music’s Mental Toolbox, is een audiovisuele gids bestaande uit korte, gerichte video’s die zijn ontworpen voor YouTube en sociale media. Deze is breed gedeeld onder scholen, jongerencentra en culturele instellingen – een praktische en jongerenvriendelijke bron ter ondersteuning van mentaal welzijn via muziek. De video’s zijn beschikbaar op muziekhelpt.nu en er zullen er in het komende jaar nog meer volgen.

Jongerenbetrokkenheid

Hoewel verwacht werd dat het moeilijk zou zijn om jongeren te werven, was de respons overweldigend enthousiast. Deze betrokkenheid maakte het mogelijk om de participatiedoelen te overtreffen en de impact te verdiepen. De focusgroepen bleken meer dan onderzoekstools – ze werden transformerende gesprekken op zichzelf. Een belangrijke uitdaging voor de toekomst is het behouden en uitbreiden van de (digitale) aanwezigheid van het project om de rijkdom van de door jongeren gegenereerde inzichten te blijven weerspiegelen.

Hieruit is een format voortgekomen voor gespreksgroepen over muziek, dat meerdere keren werd ingezet tijdens de Student Well-Being Weeks van de Erasmus Universiteit. Daarnaast is er een best practices-gids ontwikkeld over hoe je deze groepsgesprekken kunt voeren – beschikbaar als blijvende bron voor jongerenwerkers, basis- en middelbare scholen, en andere geïnteresseerden op muziekhelpt.nu.

Belangrijk is dat het project zich bezighield met een thema – muziek en mentale gezondheid van jongeren – dat inmiddels een speerpunt is geworden binnen het Healthy Start-initiatief, zoals beschreven in de recent gepubliceerde whitepaper A Healthy Start: Een Mentaal Gezonde Basis voor de Huidige Generatie Jongeren. Bovendien vloeiden de projectresultaten voort in een onderzoeksrapport in opdracht van de Gemeente Rotterdam: “Ik hoor haar: In gesprek met Rotterdamse jongeren over de rol van Nederlandse rap voor persoonlijk welzijn”, geschreven door Robbert Goverts, Julian Schaap en Willem de Koster. Dit rapport bouwde voort op de basis van het project om de emotionele en sociale betekenis van Nederlandse rap onder Rotterdamse jongeren verder te verkennen, en de bevindingen zijn direct van waarde voor deze doelgroep.