Kinderen groeien op in een snel veranderende, interactieve digitale samenleving. Dit roept belangrijke vragen op: Wat maken kinderen mee online? Hoe gaan ze om met hun online wereld? Welke uitdagingen komen ze tegen? En – misschien wel het belangrijkste – hoe kunnen ze zich digitaal weerbaar gedragen? Dit Sprint-project heeft als doel om een tool te ontwikkelen om kinderen een stem te geven als het gaat om hun online wereld. Want alleen als we begrijpen wat ze online ervaren, kunnen we ze helpen op te groeien tot gelukkige, gezonde en slimme mediagebruikers. Samen met kinderen, opvoeders en onze partners van You!nG en het Erasmus MC ontwikkelden we een praktische tool met een webapp die kinderen (9-12 jaar) actief betrekt bij het verkennen van hun online wereld – inclusief het onthullen van hun percepties, uitdagingen, oplossingen en behoeften.

De huidige digitale samenleving maakt het leven van kinderen op veel manieren makkelijker en leuker en biedt ze veel mogelijkheden. Maar digitale media kunnen ook negatieve gevolgen hebben voor het leven en het welzijn van kinderen. Om ervoor te zorgen dat kinderen gelijkwaardig en actief kunnen deelnemen aan de digitale samenleving op een manier die hun welzijn ten goede komt, is er een groeiende behoefte om hun digitale weerbaarheid te versterken.

Daarbij worden kinderen nog steeds zelden gevraagd om actief deel te nemen, te discussiëren en te beslissen over de onderwerpen en de ontwikkeling van interventies rondom hun digitale weerbaarheid. Het zijn nog steeds voornamelijk volwassen professionals en beleidsmakers die beslissen wat belangrijk is en hoe we digitale weerbaarheid het beste kunnen versterken (voor een beschouwing zie Rozendaal & de Jong, 2024). Kinderen hebben een ander perspectief dan volwassenen, vooral als het gaat om digitale media. Door kinderen actief te betrekken in het gesprek over hun online wereld worden vragen, behoeften, percepties en oplossingen duidelijk. De manier waarop kinderen hun online wereld zien en ervaren kan het perspectief van volwassen professionals en beleidsmakers verrijken en zinvolle gesprekken over het stimuleren van digitaal weerbaar gedrag bij kinderen faciliteren, en kan bovendien leiden tot relevantere en effectievere interventies. Tot slot hebben kinderen volgens het VN-verdrag inzake de rechten van het kind (Convention on the Rights of the Child, 1989) het recht op inspraak en participatie in zaken die hun dagelijks leven beïnvloeden.

Professionals hebben echter vaak moeite om kinderen te betrekken op een manier die zinvol en aantrekkelijk is. Bestaande hulpmiddelen richten zich meestal op oudere adolescenten, waardoor er beperkte kennis is over hoe je pre-adolescenten (in de leeftijd van 9-12 jaar) op een zinvolle manier kunt betrekken, met name op het gebied van digitale weerbaarheid (Dunne et al., 2010). Deze leeftijdsgroep is vooral interessant omdat kinderen in deze fase vaak hun eerste smartphone krijgen, zelfstandig online gaan en de eerste digitale uitdagingen aangaan onder steeds minder toezicht (Beresford et al., 2023; Magis-Weinberg et al., 2021; Ofcom, 2023; Rideout et al., 2022).

Binnen dit project ontwikkelen, co-designen en evalueren we samen met You!nG en het Erasmus MC een prototype kinderparticipatietool rondom digitale weerbaarheid. Het doel van de tool is om kinderen een empowerende omgeving te bieden om hun stem te laten horen over hun online wereld en hen uiteindelijk in staat te stellen zich online weerbaarder te gedragen. In de tool identificeren kinderen hun grootste online uitdaging, onderzoeken ze de hindernissen die het oplossen van deze uitdaging in de weg staan en ontwikkelen ze oplossingen om deze hindernissen te overwinnen. Ze sluiten af met een concreet plan en bepalen de benodigde steun om hun uitdaging effectief aan te pakken.

Vervolgens verwerken wij de feedback, van de ontwikkeling van de kinderen die deelgenomen hebben aan de tool, in het ontwerpproces van de tool. Het ontwerpproces bestaat uit drie ontwikkelingsfasen, die elk in detail worden beschreven in dit rapport. Het rapport sluit af met een beschrijving van de uiteindelijke ontwerpbeslissingen, het eindproduct en concrete aanbevelingen voor onderzoekers, professionals en beleidsmakers die kinderen op een zinvolle manier willen betrekken in discussies over zaken die hun dagelijks leven beïnvloeden. De tool is vrij toegankelijk op www.escapeyourscreen.nl

Op onze website van Movez Network vindt u meer informatie: Let’s Movez Together: Een tool voor betekenisvolle participatie en betrokkenheid van kinderen.

Tot slot, hebben we ook een podcast gemaakt bij ESSB waarin we praten over de participatie van kinderen in hun onlinewereld.

Referenties

Beresford, O., Cooney, A., Keogh, A., Flynn, E., & Messina, M. (2023). Keeping kids safer online. Online safety matters. Trends and usage report academic year 2022/2023. CyberSafeKids. https://www.cybersafekids.ie/wp-content/uploads/2023/09/CSK_Data-Trends-Report-2023-V2-Web-Version.pdf

Convention on the Rights of the Child (1989).

Magis-Weinberg, L., Ballonoff Suleiman, A., & Dahl, R. E. (2021). Context, development, and digital media: Implications for very young adolescents in LMICs. Frontiers in Psychology, 12, 632713. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.632713

Ofcom. (2023). Children and parents: Media use and attitudes. https://www.ofcom.org.uk/siteassets/resources/documents/research-and-data/media-literacy- research/children/childrens-media-use-and-attitudes-2023/childrens-media-use-and-attitudes-report-2023.pdf?v=329412

Rideout, V., Peebles, A., Mann, S., & Robb, M. B. (2022). The Common Sense Census: Media Use by Tweens and Teens, 2021. San Francisco, CA: Common Sense. https://www.commonsensemedia.org/sites/default/files/research/report/8-18-census-integrated-report-final-web_0.pdf

Rozendaal, E., & de Jong, C. (2024). Digitale weerbaarheid: Een pleidooi voor participatie van kinderen. in: UNICEF-essayreeks kinderrechten in de digitale wereld, UNICEF Nederland, Universiteit Leiden en Kennisnet.